Seksualiteit blijft een lastig gespreksonderwerp, misbruik te vaak over het hoofd gezien

Lynn, als gedragsdeskundige ben je één van de verantwoordelijken binnen jeugdbescherming op de portefeuille ‘seksualiteit’.  Waar blijkt nou uit dat we het bespreken van seksualiteit lastig vinden?
We hebben in een pilot over huiselijk geweld dossieronderzoek gedaan. Daarin keken we onder andere wat het aandeel seksueel geweld zou zijn in de dossiers. We troffen in geen enkel dossier een verwijzing naar seksualiteit aan. Dat is echt zorgelijk.

En nogal een bevinding.
We weten natuurlijk dat de werkelijkheid anders ligt. Dus dit onderzoeksresultaat zegt wat mij betreft iets over hoe we dit onderwerp uitvragen in gesprek met het gezin. Maar ook in de casuïstiek merken we dat het een lastig gespreksonderwerp is. Als we vragen of constateren dat het niet is uitgevraagd en we vragen daar als gedragsdeskundige op door, dan hoor je ook wel vaak dat mensen het toch lastig vinden om dit te bespreken.

Dat roept bij mij meteen de vraag op: als wij dat al niet goed kunnen, wie doet het dan wel? Kunnen we daar aan de hand van feiten iets over zeggen?
Nou ja, we zijn niet de enige die het lastig vinden om dat gesprek aan te gaan. We krijgen bijna nooit aanmeldingen van anderen op basis van de seksuele ontwikkeling.

Dat betekent dus, dat het vrijwel nooit in de reden van aanmelding heeft gestaan?
Dat klopt.

Dat is een heftige conclusie! Wanneer kregen we dit inzicht?
Een paar maanden terug. Ik beheer zowel de portefeuille seksualiteit als huiselijk geweld binnen ons team van gedragsdeskundigen. Daardoor kon ik de uitkomsten uit het onderzoek van huiselijk geweld direct delen met Anne, met wie ik de portefeuille seksualiteit beheer. In dat gesprek trokken we al snel de conclusie: eigenlijk moeten we vanaf de basis beginnen.

Die handelingsverlegenheid moet er uit

Kun je nog een voorbeeld noemen uit zo’n casuïstiek waarin je heel goed zag dat seksualiteit onvoldoende uitgevraagd was?
Ja, ik herinner me vooral een gezin waar een gezinsmanager zelf aangaf dat ze de angst voelde om op een verwijtende manier over te komen op het gezin, terwijl er misschien helemaal geen sprake van misbruik zou hoeven zijn.

Het ging hier over een meisje dat het niet fijn vond om door haar vader geknuffeld te worden. Het kan er heel goed mee te maken hebben dat ze aan het puberen was en meer afstand nodig had, zonder dat er andere dingen bij gebeuren. Dat komt natuurlijk voor. Maar eigenlijk is dit nog niet het beste voorbeeld. Het standaardvoorbeeld is dat mensen het lastig vinden om het onderwerp überhaupt aan te snijden zonder duidelijke aanleiding.

Want dat verwacht je wel van gezinsmanagers?
Ja, net als dat we niet schromen om andere moeilijke onderwerpen bespreekbaar te maken, zou dat voor seksualiteit ook moeten gelden.

Symposium: waarover en voor wie?

Dat is meteen een mooi bruggetje naar het symposium. Jullie schrijven in je uitnodiging dat praten over seksualiteit niet alleen over misbruik gaat. Is dat ook een belangrijke statement dat jullie in het symposium willen toelichten?
Ja. Ik denk dat we moeten beginnen bij de bereidheid om te signaleren of er iets op dit vlak speelt. Dat begint met kennis. We beginnen het symposium bewust ook met de gezonde seksuele ontwikkeling. Vervolgens gaan specialisten Ruth en Roos van Spirit in op de vraag wat je moet doen als er dingen naar voren komen die afwijken en hoe je daarover in gesprek gaat.

Ik kan me goed voorstellen dat dit ook een lastig gespreksonderwerp is voor gezinnen. Ook als ouder van mijn eigen dochter. Stel, er komt iemand van buiten en die begint ineens een gesprek met mij over het feit dat mijn dochter niet met me wil knuffelen. Dat is heftig toch?
Ik denk dat dit heel erg te maken heeft met de houding die de gezinsmanager op dat moment aanneemt. En als wij als gedragsdeskundigen kunnen normaliseren om daarover te praten, dan kan de gezinsmanager daar ook op een heel andere manier zitten en het gesprek aangaan.

Het resultaat als we het niet bespreken, is dat we onveiligheid rond seksualiteit of zelfs misbruik van kinderen missen. Ik vraag me toch nog af: waar in de omgeving van kinderen zijn volwassenen die dat gesprek goed kunnen voeren onmisbaar? Welke volwassenen zijn dat en wat verwachten we eigenlijk?
Het begint toch met de ouders zelf. Natuurlijk, als ze bij ons terechtkomen dan kunnen of willen ze dingen die misgaan in de opvoeding niet altijd onderkennen. Het is ook moeilijk om als ouder altijd maar te doorzien wat er speelt of misgaat.

Als je verder denkt, dan kom je al gauw bij scholen terecht. Ik weet niet wat daar precies wel en niet gedaan wordt als het gaat om bespreekbaar maken van seksualiteit. Dat hangt denk ik van het beleid van de school af. Ik weet dat Spirit de trainingen ook wel op scholen aanbiedt. maar ik weet niet in welke mate dat gebeurt.

Ik kan me voorstellen dat jullie dus ook mensen vanuit scholen hopen te treffen op het symposium. Zijn er ook nog andere partijen die jullie graag op het symposium zien?
Waar we het over hadden zijn de mensen in het voorveld. De ouder-kindadviseurs die ook voor een deel aangesloten zijn bij de scholen en de Samen Doen teams. Dan heb je het vooral over het versterken van hun signalerende functie.

Aanmelden voor het symposium?

Heb je interesse om aanwezig te zijn bij het Symposium over seksualiteit? Meld je dan hier aan!

Let op: we vragen de deelnemers om een kleine vergoeding om de organisatie mogelijk te maken. Mocht je op een of andere interesse hebben, maar geen middelen van je organisatie ontvangen om deel te kunnen nemen, neem dan contact op met de Jeugdbescherming Akademie.